Ryszard Siwiec

---

Życiorys

Ryszard Siwiec był osobą o niezwykłym życiorysie, który zasługuje na szczególne uwagę. Z wykształcenia był filozofem, laik w dziedzinie filozofii, zakończył studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie zyskał fundamentalną wiedzę. Działał jako filister K! Promethea, co świadczy o jego zaangażowaniu w działalność akademicką oraz intelektualną.

W czasie II wojny światowej należał do Armii Krajowej, świadczy to o jego patriotyzmie i oddaniu odrodzonej Polsce. Po zakończeniu konfliktu zbrojnego, odmówił pracy w szkolnictwie, w obawie przed komunistyczną propagandą, która mogła negatywnie wpływać na młodzież. Zdecydował się na inną drogę, podejmując pracę jako księgowy.

W życiu prywatnym był oddanym ojcem pięciorga dzieci, a także katolikiem, co podkreślało jego wartości i zasady etyczne. Oprócz obowiązków zawodowych, dorabiał hodowlą kur i uprawą ogrodu, co ukazuje jego zamiłowanie do natury i gospodarskiego stylu życia. Dużo czytał, a jego dom był pełen książek, co wskazuje na pasję do literatury i wiedzy.

Ryszard Siwiec był również osobą aktywną fizycznie. Uprawiał różne sporty – jeździł na nartach i pływał, co zapewne przyczyniało się do jego ogólnej kondycji i samopoczucia. Przed wojną był również hokeistą, grając w drużynie „Czarnych” Lwów, co symbolizowało jego ducha rywalizacji i zamiłowanie do sportu.

Akt samospalenia

Ryszard Siwiec, niezwykle odważny człowiek, przez długie lata zajmował się tworzeniem i dystrybucją ulotek, które podpisywał jako Jan Polak. Jego przekonania oraz tragiczne wydarzenia, jakie miały miejsce w Czechosłowacji, z udziałem polskich wojsk, skłoniły go do podjęcia drastycznego kroku w celu obudzenia sumienia społeczeństwa. Wybór formy protestu w postaci samospalenia mógł mieć swoje źródło w akcie mnicha buddyjskiego Thích Quảng Ðứca z 1963 roku, który wyraził swój sprzeciw wobec prześladowań buddyzmu w Wietnamie.

Przed swoim planowanym wyjazdem na dożynki w Warszawie, Siwiec spisał testament oraz nagrał na taśmę magnetofonową wiadomość, w której zawarł swoje antykomunistyczne przesłanie. Zakończył je bardzo poruszającymi słowami:

Ludzie, w których może jeszcze tkwi iskierka ludzkości, uczuć ludzkich, opamiętajcie się! Usłyszcie mój krzyk, krzyk szarego, zwyczajnego człowieka, syna narodu, który własną i cudzą wolność ukochał ponad wszystko, ponad własne życie, opamiętajcie się! Jeszcze nie jest za późno!

W drodze do Warszawy, pociągiem, napisał także list pożegnalny do żony. List ten, po akcie samospalenia, został przechwycony przez Służbę Bezpieczeństwa, przez co dotarł do niej po dwudziestu dwóch latach. W liście brzmiały jego słowa:

Kochana Marysiu, nie płacz. Szkoda sił, a będą ci potrzebne. Jestem pewny, że to dla tej chwili żyłem 60 lat. Wybacz, nie można było inaczej. Po to, żeby nie zginęła prawda, człowieczeństwo, wolność ginę, a to mniejsze zło niż śmierć milionów. Nie przyjeżdżaj do Warszawy. Mnie już nikt nic nie pomoże. Dojeżdżamy do Warszawy, piszę w pociągu, dlatego krzywo. Jest mi tak dobrze, czuję spokój wewnętrzny jak nigdy w życiu.

Przed dokonaniem samospalenia, Siwiec rozrzucił w tłumie ulotki z wołaniem o protest. W chwili, gdy zapłonął, krzyczał: Protestuję! oraz sprzeciwiał się możliwości gaszenia płomieni. Jego tragiczna śmierć miała miejsce w Szpitalu Praskim, gdzie zmarł po czterech dniach cierpienia, odnosząc oparzenia na ponad 85% swojego ciała.

Media, które miały obowiązek informować o takich wydarzeniach, całkowicie zignorowały jego protest. Nawet świadkom zdarzenia sugerowano przez Służbę Bezpieczeństwa, że Siwiec był osobą psychicznie niezrównoważoną. Jego pogrzeb na cmentarzu komunalnym Zasanie w Przemyślu, mimo ogromnej frekwencji, nie stał się manifestacją polityczną. W trakcie ceremonii agenci SB rozpowszechniali dezinformacje, jakoby Siwiec był alkoholikiem.

Niedługo po jego akcie własnej ofiary, inny student, czeski Jan Palach, również przypłacił życiem swój protest przeciwko inwazji. Chociaż Palach mógł nie wiedzieć o Siwcu, to jednak międzynarodowa reakcja na ten pierwszy akt buntu nadeszła dopiero w kwietniu 1969 roku za pośrednictwem Radia Wolna Europa, które zrelacjonowało wydarzenia. Przykład Ryszarda Siwca i Jan Palacha to wyrazy głębokiego sprzeciwu wobec niesprawiedliwości oraz dążenia do prawdy.

Odznaczenia

W 2001 roku prezydent Czech, Václav Havel, pośmiertnie uhonorował Ryszarda Siwca przyznaniem Orderu Tomáša Garrigue Masaryka I klasy. Odznaczenie to stanowi jedno z najwyższych wyróżnień, jakie mogą być przyznane obywatelom.

Następnie, 19 sierpnia 2003 roku, Ryszard Siwiec otrzymał pośmiertnie Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Warto zaznaczyć, że jego rodzina odmówiła przyjęcia tego odznaczenia z rąk prezydenta Kwaśniewskiego, co było znaczącym gestem w kontekście pamięci o zmarłym.

W dniu 4 września 2006 roku, z okazji święta narodowego Słowacji, ambasador tego kraju, František Ružička, przekazał Wita Siwca, syna zmarłego, pośmiertnie nadany Order Podwójnego Białego Krzyża III klasy. To wyróżnienie również podkreśla znaczenie Ryszarda Siwca dla historii i kultury regionu.

Upamiętnienie

7 marca 2009 roku, z okazji setnej rocznicy narodzin Ryszarda Siwca, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął decyzję o upamiętnieniu jego postaci w formie specjalnej uchwały. Uroczystość ta miała miejsce w obecności wdowy po Siwcu, a także ambasadora Czech oraz przedstawiciela ambasady Słowacji.

Pomniki

W dniu 5 maja 2012 roku, w obecności ambasador Republiki Czeskiej, odsłonięto obelisk na Stadionie Narodowym w Warszawie, który jest hołdem dla Ryszarda Siwca. Ten wyjątkowy obiekt, wykonany z ciemnoszarego kamienia, został zaprojektowany przez Marka Moderaua i stanowi kopię obelisku, znajdującego się w Pradze. Pomnik warszawski usytuowany jest przy ulicy, która nosi imię Ryszarda Siwca. Wcześniej, przy wejściu na zburzony Stadion Dziesięciolecia, znajdowała się tablica upamiętniająca jego samospalenie, wmurowana dzięki inicjatywie „Tygodnika Solidarność”.

Natomiast 12 września 2020 roku odsłonięto tablicę pamiątkową przy ulicy Lewickiego 45 we Lwowie. W Pradze nadano jednej z ulic nazwę Siwiecova, w pobliżu której mieści się Instytut Badania Reżimów Totalitarnych, przed którym również stoi obelisk upamiętniający Ryszarda Siwca.

Publikacje

W 1981 roku rodzina zmarłego, na własny koszt, opublikowała broszurę, która szczegółowo opisuje jego czyn. Z kolei w 2010 roku na rynku literackim zadebiutowała powieść kryminalna autorstwa Aleksandra Sowy, zatytułowana „Era Wodnika”, w której kluczowym wątkiem jest teoretycznie wzorowany na czynie Ryszarda Siwca motyw samospalenia.

Ulice, place i przeprawy drogowe

W czerwcu 1991 roku, Rada Miasta Przemyśla podjęła uchwałę, iż nowy most, który został wybudowany w miejsce starego mostu wiszącego, nosić będzie imię Ryszarda Siwca. Ponadto, 5 lutego 2009 roku, jedną z ulic w Pradze, nazwano Siwiecova, a uroczysty moment odsłonięcia tablicy z tą nazwą miał miejsce 13 lutego 2009. W sierpniu 2010 roku przed siedzibą Instytutu Badania Reżimów Totalitarnych stanął obelisk, który jest hołdem dla Ryszarda Siwca.

W 2011 roku, ulicy biegnącej między Stadionem Narodowym a nasypem kolejowym w Warszawie, w obecnej dzielnicy Praga-Południe, nadano imię Ryszarda Siwca.

Muzyka

W 2014 roku, zespół hip-hopowy PRO8L3M wydał utwór pt. „Krzyk”, który został zainspirowany protestem Ryszarda Siwca. W tym samym roku Dawid Hallmann nagrał piosenkę o tytule „Cena”, w której wykorzystano fragmenty testamentu Ryszarda Siwca. Na płycie pt. „Jarmark”, wydanej przez rapera Taco Hemingwaya w sierpniu 2020 roku, Gruby Mielzky wspomina Siwca w utworze „Influenza”. W 2011 roku Ryszard Siwiec został również wspomniany w utworze grupy „Parias”, noszącej tę samą nazwę.

Filmy

W 1991 roku reżyser Maciej Drygas stworzył film „Usłyszcie mój krzyk”, poświęcony postaci Siwca, który później został nagrodzony Felixem na przeglądzie w Berlinie w kategorii najlepszego filmu dokumentalnego. W produkcji tej wykorzystano wcześniej utajnione zdjęcia z Polskiej Kroniki Filmowej i to właśnie ten dokument przyczynił się do wprowadzenia postaci Siwca do zbiorowej świadomości Polaków.

Inne

Z okazji setnej rocznicy narodzin Ryszarda Siwca, mieszkańcy Dębicy, z której pochodził, zorganizowali uroczystość mającą na celu oddanie mu hołdu. W wydarzeniu tym wzięli udział dyplomaci sąsiednich krajów, przedstawiciele władz Podkarpacia, władze miasta oraz jego rodzina, w tym córka Elżbieta i syn Wit Siwiec.

---

Oceń: Ryszard Siwiec

---