Michał Urbanek


Michał Władysław Urbanek, urodzony 18 września 1886 roku w Kawęczynie, a zmarły 18 lutego 1982 roku w Sopocie, był wybitnym polskim nauczycielem oraz filologiem. Jego działalność obejmowała również pedagogikę oraz harcerstwo, w którym pełnił rolę harcmistrza.

W życiu Urbaneka znaczącą rolę odgrywał jego wpływ na oświatę, zarówno jako działacz społeczny, jak i wielki orędownik jakości kształcenia. W czasie II wojny światowej zaangażował się w organizację tajnego nauczania, co stanowiło istotny wkład w walkę o zachowanie dostępu do edukacji w trudnych czasach okupacji.

Życiorys

Urodziny Michała Urbanka miały miejsce w Kawęczynie, niewielkim miasteczku położonym niedaleko Dębicy. Był najstarszym z dziesięciorga dzieci swojego ojca, Jana, który pracował jako wyrobnik rolniczy. W 1908 roku ukończył gimnazjum klasyczne w Dębicy. Następnie, w 1913 roku, uzyskał dyplom z polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Od 31 stycznia 1914 do 17 lipca 1920 Michał pracował w Gimnazjum Męskim im. Królowej Zofii w Sanoku, gdzie uczył języka polskiego, łaciny oraz greki. W tym okresie, jako egzaminowany zastępca nauczyciela, otrzymał nominację na nauczyciela rzeczywistego 1 lipca 1919. Był również aktywnie zaangażowany w lokalne życie oświatowe, pełniąc funkcję sekretarza Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej, organizując między innymi biblioteki w regionie Sanoka.

Pod koniec 1917 roku Michał podjął działania na rzecz harcerstwa, reorganizując drużynę harcerską im. Stefana Czarnieckiego i tworząc nowe grupy, pełniąc funkcję komendanta sanockiego hufca od 1918 do 1920. W 1918 roku, w ostatnich dniach I wojny światowej, powołał harcerskie Pogotowie Młodzieży, które było szkolone i kierowane przez Władysława Zaleskiego. Celem tej grupy było utrzymanie porządku w mieście. Na przełomie lat 1919 i 1920 Michał redagował miesięcznik harcerski „Bóg i Ojczyzna”. Był także inicjatorem powołania 22 maja 1919 Koła Przyjaciół Harcerstwa w Sanoku, w którym zajął miejsce w zarządzie jako komendant harcerzy.

W połowie 1919 roku Michał dołączył do Komitetu Opieki nad Żołnierzem Polskim w Sanoku, który zainicjowali ppłk. Gustaw Truskolaski oraz starosta sanocki Tadeusz Wrześniowski. Przeniesiony do Wielkopolski 17 lipca 1920, Michał stał się częścią grona profesorów sanockiego gimnazjum, którzy po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, zasilić mieli polskie szkoły w byłym zaborze pruskim.

W latach 1920-1926 Michał uczył w Wejherowie, gdzie zaangażował się w lokalne działania oświatowe, organizując Hufiec Harcerzy oraz klub sportowy, który zyskał opinię najlepszego w Pomorzu. W 1922 roku otrzymał stopień instruktorski podharcmistrza, a w 1927 roku odpowiadający harcmistrzowi. Pełnił również funkcje w Zarządzie ZHP w Toruniu. Od 1 września 1926 do 29 sierpnia 1939 pracował jako nauczyciel w Gimnazjum Polskim Macierzy Szkolnej, gdzie współpracował z byłymi profesorami z sanockiego gimnazjum, takimi jak Jan Augustyński oraz Jadwiga Zaleska. Michał pełnił tam rolę szefa referatu świetlicowego w Wydziale Propagandy Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsk, gdzie zorganizował ponad 20 świetlic.

W dniu 31 sierpnia 1939, w obliczu narastającego zagrożenia konfliktu zbrojnego, ogłosił na polecenie władz polskich zamknięcie gdańskiego gimnazjum. Po wybuchu II wojny światowej, w trakcie niemieckiej okupacji, Michał prowadził Tajne komplety w Gdyni, Krakowie i Dębicy, jednocześnie będąc aresztowanym i zwolnionym. W rodzinnym mieście podjął pracę nauczyciela po zakończeniu działań wojennych.

Od 1 września 1945 do 31 marca 1967 Michał uczył języka polskiego w Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego w Sopocie. Po wojnie był radnym Miejskiej Rady Narodowej. Uczestniczył w „Jubileuszowym Zjeździe Koleżeńskim b. Wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury”, który odbył się w dniach 21–22 czerwca 1958. W 1967 roku przeszedł na emeryturę, mając 81 lat. Był aktywny w Oddziale Sopockim Związku Nauczycielstwa Polskiego, a także członkiem Komitetu Budowy Tysiąca Szkół oraz Głównego Sądu Organizacyjnego przy Zarządzie Głównym ZNP w Warszawie. Michał Urbanek obdarzony został honorowym członkostwem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.

Jego życiowe osiągnięcia zakończyły się 18 lutego 1982 roku, kiedy to zmarł. Został pochowany na cmentarzu katolickim w Sopocie (kwatera C2-5-19). Michał Urbanek pozostawił po sobie rodzinę; był żonaty i miał córki, Marię oraz Zofię, oraz syna Mieczysława.

Na cześć Michała Urbanka w Sopocie nazwano skwer przy ulicy Ignacego Krasickiego jego imieniem oraz odsłonięto 12 lutego 2004 roku kamień pamiątkowy z tablicą na głazie narzutowym. W 2012 roku opublikowano biografię zatytułowaną Michał Władysław Urbanek – dębickie lata.

Publikacje

Michał Urbanek jest autorem wielu ważnych publikacji, które przyczyniły się do rozwoju literatury i kultury. Oto niektóre z jego dzieł:

  • Chłop w literaturze złotego okresu (1914),
  • Chłop u Modrzewskiego, Orzechowskiego i Reja (1914),
  • Chłop w literaturze złotego okresu / Chłop u Klonowicza i Skargi (1916),
  • Gdańsk a Polska (1929),
  • Poland and Danzig: a little souvenir from the Polish Boy-Scouts in Danzig (1929, współautorka: Jadwiga Frankowska).

Ordery i odznaczenia

Michał Urbanek był osobą, która zasłużyła się w wielu dziedzinach, co potwierdzają liczne odznaczenia, które otrzymał w swoim życiu. Poniżej przedstawiamy listę jego nagród:

  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1958 roku,
  • Złoty Krzyż Zasługi, który otrzymał dwukrotnie: przed 1939 rokiem oraz 19 sierpnia 1955 roku,
  • Srebrny Krzyż Zasługi, nadany 17 marca 1934 roku,
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej, który otrzymał w 1955 roku,
  • Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego,
  • Srebrny Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” z Rozetą-Mieczami, przyznany pośmiertnie w 1993 roku,
  • Odznaka „Zasłużony Nauczyciel PRL”, przyznana w 1958 roku,
  • Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego,
  • Odznaka harcerska „Za Zasługę”, którą otrzymał w 1924 roku,
  • Harcerska Odznaka Honorowa „Za Zasługi dla ZHP”, przyznana w 1971 roku,
  • Krzyż Starszoharcerski, nadany przed 1939 rokiem,
  • Odznaka „Zasłużony Działacz Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich”.

Te odznaczenia stanowią dowód na zaangażowanie Michała Urbanek w sprawy społeczne oraz edukacyjne, które miały istotny wpływ na życie lokalnej społeczności.

Wyróżnienia

Michał Urbanek zdobył liczne wyróżnienia za swoje osiągnięcia oraz oddanie w pracy na rzecz harcerstwa. Do najważniejszych z nich należy:

  • Lilia harcerska „Za Zasługę” (1924, przyznana przez Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego za zasługi na polu pracy harcerskiej),
  • Tytuł „Człowieka Roku Województwa Gdańskiego” – otrzymany dwukrotnie.

Przypisy

  1. Alicja Wolwowicz: Zarys dziejów sanockiego harcerstwa. W: 95 lat sanockiego harcerstwa 1911–2006. Sanok: 2006, s. 7–8.
  2. Gabriel Groch, Zbigniew Koziarz: Sanoczanie na Wybrzeżu. W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 114.
  3. Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 34.
  4. Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 43.
  5. Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne – Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 601.
  6. Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Środowisko kulturalne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, [w:] Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 619.
  7. Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności. Życie gospodarcze społeczne i polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, s. 507, [w:] Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  8. Kadra Pedagogiczna Gimnazjum Polskiego Macierzy Szkolnej w Gdańsku. gdansk.pl. [dostęp 03.10.2017 r.]
  9. Kronika. Komitet opieki nad żołnierzem polskim. „Ziemia Sanocka”. 22–23, s. 3, 03.08.1919 r.
  10. Kronika. Koło przyjaciół harcerstwa w Sanoku. „Ziemia Sanocka”. 14, s. 3, 01.06.1919 r.
  11. Józef Stachowicz. Profesorowi Michałowi Urbankowi podzwonne. „Rocznik Sanocki”. Tom VII, s. 201, 1995 r.
  12. M.P. z 1955 r. nr 98, poz. 1340 „za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie oświaty”.
  13. M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 98 „za obywatelską działalność na polu ochrony interesów skarbowych”.
  14. Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, [w:] Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 474.
  15. XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 3, 11, 24, 36.
  16. XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 37.
  17. XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 48.
  18. XXXIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1913/14. Sanok: Fundusz Naukowy, 1914.
  19. XXXIV. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1915/16. Sanok: Fundusz Naukowy, 1916.

Oceń: Michał Urbanek

Średnia ocena:4.82 Liczba ocen:15